Zichtbaar zijn door je eigen situatie de juiste richting te geven
Met Monika Coaching en Advies richt Monika Rol zich op de werknemer én werkgever waar het gaat om het bieden van maatwerkoplossingen in job coaching, budget coaching, ambulante persoonlijke begeleiding en bedrijfsmaatschappelijk werk. Met haar ruime kennis en ervaring binnen het sociale domein, biedt zij ondersteuning bij sociale, financiële, werk gerelateerde en bedrijfsmaatschappelijke hulpvragen. Na het artikel ‘Je hebt beide zijden nodig om een brug te bouwen’ gaat ze in dit artikel dieper in op haar samenwerking met Ragnar Zeitler. In haar functie als re-integratieconsulent verzorgt ze samen met hem de re-integratietrajecten ‘Werkfit’ en ‘Naar Werk’ voor mensen vanuit de ziektewet/WIA en de participatiedoelgroep. Dit doen zij in opdracht van het UWV en Monika doet dit tevens in opdracht van BeauAvis.
Het is tekenend voor haar passie en gedrevenheid om de juiste baan te vinden
Als ik Monika bel voor het interview, valt ze onbedoeld direct met de deur in huis.
Ze zegt dat ze even een zin moet afmaken, zodat ze een e-mail kan versturen. Naar aanleiding daarvan vertelt ze me dat ze bezig is voor een jonge vrouw die ze kan plaatsen bij een zeehondenopvangcentrum, maar dat die heel erg afhankelijk is van vervoer, omdat ze niet met het openbaar vervoer durft te reizen.
Monika beschrijft enthousiast de locatie met bijbehorende werkzaamheden en springt vervolgens over naar haar cliënt: “Ze heeft een uitdaging op het gebied van sociale contacten, waardoor ze moeite heeft om met mensen om te gaan, maar komt helemaal tot haar recht als ze met dieren kan werken.”
Als ik opmerk dat het volgens mij een enorme boost in haar leven geeft, als dit lukt, antwoordt Monika bevestigend: “Dat klopt. Dit is veilig voor haar. Vanaf het begin gaf ze aan dat ze absoluut niets met mensen kan en dat ze met dieren wil werken. Ik heb het afgelopen jaar alles qua dieren, van klein tot groot, in de wijde omgeving van haar woonadres onderzocht en uiteindelijk kwamen we hier terecht. En ze is zó blij; dat vind ik top!” Het is tekenend voor haar passie en gedrevenheid om voor mensen de juiste baan te vinden.
Om iets los te kunnen laten, heb je het eerst vast te pakken
Dat is ook de rode draad in haar samenwerking met Ragnar. Ze hanteren samen een werkwijze waarmee ze het gehele plaatje van werk en privé proberen te overzien. Daarbij streven ze ernaar om alles in een zo veilig mogelijke setting met de cliënt te bespreken en de verantwoordelijkheid en de regie bij de persoon zelf te houden.
In hun visie moet iemands loyaliteit niet gericht zijn op het ‘aanpassen / voldoen aan’, maar op een gezonde manier om de eigen situatie de juiste richting te geven. Daarbij ligt de nadruk niet op wat iemand kan of zou moeten, maar op wat hij of zij graag zou willen. Het is belangrijk om te ontdekken welke processen daarbij een rol spelen, waarbij er gekeken wordt of die helpen bij het vinden van een passende werkplek, of juist belemmerend werken. Hoe zit het bijvoorbeeld met de relaties op sociaal en familiair gebied en welke adviezen krijgt de cliënt van daaruit? Zijn die aanvullend of juist storend? Volgens de beide re-integratiespecialisten wordt er over het algemeen te veel gekeken naar hoe het opgelost kan worden en te weinig naar waarom iets ontstaan is. Om tot een oplossing te komen, is het volgens hen belangrijk om te kijken naar oorzaak en gevolg.
Op de website van Ragnar staat het als volgt omschreven:
‘In tegenstelling tot de gevolgen (gedragingen) die we zien, zijn oorzaken vaak onzichtbaar. We doen én laten alleen dingen omdat wij daar zelf een reden voor hebben. Behoeftes en intenties achter de woorden en gedragingen achterhalen, schept duidelijkheid. Inzichten die boven tafel komen, zijn afkomstig uit diepere overtuigingen. Deze overtuigingen zijn sturend op alle vlakken van het leven, dus ook in het werk. Om iets los te kunnen laten, heb je het eerst vast te pakken.’
De basis in alle trajecten is het contact en het vertrouwen in elkaar
Monika legt uit wat ze exact met Ragnar doet: “Het UWV biedt de mogelijkheid om mensen, die een lange afstand tot de arbeidsmarkt hebben, via de twee hoofdtrajecten ‘Werkfit’ en ‘Naar Werk’ aan een passende baan te helpen. Daarbij kun je denken aan mensen vanuit de WIA, mensen vanuit de ziektewet, mensen vanuit de Wajong en tegenwoordig ook zelfs mensen vanuit een WW-uitkering. De Werkfit-trajecten zijn een stap vóór de Naar Werk-trajecten en bedoeld voor mensen die meer ondersteuning nodig hebben om tot het punt te komen dat ze daadwerkelijk kunnen gaan werken. In deze trajecten is alles gericht op het in gang zetten van beweging; van verandering. De persoonlijke omstandigheden spelen daarbij een belangrijke rol en er wordt gekeken naar wat iemand nodig heeft om de uiteindelijke stap te kunnen zetten zonder de resultaatverplichting qua het vinden van een baan. Het gaat hier onder anderen over mensen die heel lang thuisgezeten hebben en daardoor in een sociaal isolement zitten, maar wel heel graag willen werken. In zo’n Werkfit-traject kijken we naar wat er nodig is om daadwerkelijk in beweging te komen. Iemand kan dan een leer- en werkervaringsplek krijgen waarin er onbetaald, zonder enige druk van een arbeidsovereenkomst, een mogelijkheid geboden wordt om een ritme op te bouwen en te ervaren hoe het voelt om te werken. Daarbij wordt er gekeken naar wat iemand leuk vindt qua werk. Bij de Naar werk-trajecten wordt er heel gericht ingezet op het vinden van een passende baan. In deze trajecten wordt er bijvoorbeeld gekeken naar de manier waarop een sollicitatiebrief geschreven wordt en hoe iemand gebruik maakt van zijn of haar netwerk. In zo’n situatie is iemand heel actief bezig op de arbeidsmarkt.”
Ze zegt de Werkfit-trajecten elke keer weer een uitdaging te vinden; zowel voor de cliënt als voor zichzelf. De basis in alle trajecten is voor haar het contact en het vertrouwen dat je in elkaar moet hebben, omdat je als re-integratieconsulent in iemands persoonlijke ruimte komt en heel dicht bij diens overtuigingen, normen en waarden. Daarbij komen patronen naar voren die al heel lang in stand gehouden worden, wat voor de cliënt vaak lastig en eng is om te doorbreken. Monika: “Daarom is die basisveiligheid heel belangrijk! Er moet zo’n vertrouwensband zijn, dat iemand de openheid ervaart om zichzelf kwetsbaar op te stellen. En als ik bij het eerste contact ervaar dat er geen klik is en dat het waarschijnlijk niet gaat lukken om dat vertrouwen te creëren, is dat prima. Die ruimte moet er ook zijn, maar dan geef ik de opdracht wel terug.”
Ze heeft dit nog nooit meegemaakt, maar soms wel bijna. “Ik was een keer bij een man die uit gevoel van afwijzing en negatieve ervaringen zo in de weerstand zat, dat hij op voorhand al een bepaald beeld van het traject had en dus ook van mij.”, aldus Monika: “Toen ik hem uitlegde hoe ik het wilde aanpakken en hem het plan liet zien waar hij zijn handtekening onder moest zetten, stond hij resoluut op met de mededeling dat hij hier niet in meeging. Ik reageerde met ‘Ok, dat is prima’, pakte mijn spullen relaxed weer in en bedankte hem vriendelijk voor de koffie. Ik zei daarbij wel dat ik het jammer vond dat hij deze kans niet pakte, maar dat ik absoluut niet van plan was om hem te overtuigen. Toen zag ik hem twijfelen en gaf ik hem de tip om zichzelf de tijd te gunnen om er even rustig over na te denken, waarbij ik hem op het hart drukte dat hij mij ten alle tijde mocht bellen als hij vragen had. Zijn ambulant begeleidster was erbij aanwezig en binnen een week kreeg ik van haar bericht dat hij het toch wel wilde gaan doen.”
Monika beklemtoont dat met deze houding van haar kant automatisch een basis voor commitment gecreëerd wordt, omdat het ervoor zorgt dat wanneer de cliënt uiteindelijk toch overstag gaat, zij kan zeggen: “Ok, jij kiest er nu voor om dit samen aan te gaan, dus dan gaan we ook!” Ze noemt nog een voorbeeld van een cliënt, met wie ze naar eigen zeggen nu ‘kan lezen en schrijven’, maar die bij de eerste ontmoeting volledig in de weerstand schoot. Ze zei zelfs tegen Monika: “Als jij het niet kan of wil zoals ik het wil, dan hoef ik jou niet en bel ik nu het UWV.” Monika reageerde met: “Prima! Ik hou je niet tegen, maar ik vind het wel jammer dat je er zo tegenaan kijkt.”.
Ze respecteert de persoonlijke ruimte van haar cliënten, maar waakt zeker ook over die van haarzelf. Ze vindt het heel belangrijk dat er in wederzijds respect met elkaar omgegaan wordt, omdat ze anders haar werk niet goed kan doen. En dat zou betekenen dat ze er dan niet optimaal voor die ander kan zijn.
“Iemand krijgt weer het gevoel mee te tellen in de maatschappij”
Afhankelijk zijn van een instantie als het UWV, doet iets met mensen. Volgens Monika kan men van daaruit een sterk gevoel van onveiligheid ervaren en een schuldgevoel creëren wat ertoe leidt dat iemand het gevoel heeft te moeten doen wat de maatschappij van hem of haar verlangt: een soort van ‘werken voor je uitkering’. Ze ziet dat mensen daardoor allerlei overleving mechanismes hanteren, waardoor ze niet tot hun keuzes komen die ze daadwerkelijk zouden willen maken.
Monika en Ragnar richten zich in de trajecten met name op de persoonlijke situatie van iemand, waarbij ze onderzoeken hoe die situatie is ontstaan en wat de invloed is van het sociale netwerk van de persoon in kwestie. Van daaruit proberen ze de cliënt te motiveren tot het maken van gezonde keuzes voor zichzelf, in plaats van dat iemand maar doet wat de maatschappij nu eenmaal verlangt, en leggen daarbij de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid en regie in het leven. Monika: “Als je vanuit een druk van buitenaf keuzes moet maken die niet bij je passen, ga je je gedrag compenseren en iets doen waar je eigenlijk helemaal niet gelukkig van wordt. Dat maakt dat iemand zelfs letterlijk ziek kan worden.”
Bij de omgang met de cliënten komt er veel psychologie aan te pas. De basis is het vinden van een passende werkplek, maar het is geen lineair proces. “Het is geen stappenplan wat je afwerkt”, aldus Monika: “zo van al lukt stap drie even niet, we moeten wel naar stap vier. Ik vind het belangrijk dat de cliënt afspraken met zichzelf maakt, nadenkt over de doelen waaraan hij wil werken en daar ook zelf de verantwoordelijkheid voor neemt. Als die doelen, hoe klein ook, dan gehaald worden, vergroot dat de motivatie en werkt dat positief voor het zelfbeeld. Iemand krijgt weer het gevoel mee te tellen in de maatschappij. Maar als bij stap drie blijkt dat een bepaald doel niet gehaald wordt, moet ook de mogelijkheid aanwezig zijn om even een stapje terug te doen om uiteindelijk weer een stap naar voren te kunnen zetten. Het is belangrijk om die ruimte te geven, omdat anders de druk te groot kan worden.”
Door deze werkwijze worden negen van de tien trajecten succesvol afgerond. Dat kan betekenen dat er een passende werkplek gevonden is, maar het kan ook betekenen dat iemand uit zijn sociale isolement komt en in staat is om de juiste keuzes te maken en vanuit eigen kracht weer richting aan het leven te geven.
De doelgroep is divers: mensen met fysieke klachten, mensen met een burn-out, mensen met psychische problemen, noem maar op. Monika legt uit waarom het zo belangrijk is om in deze diversiteit de focus te leggen op de waarom-vraag in plaats van op de hoe-vraag: “Waarom gaat dieper dan hoe. De hoe-vraag is heel veilig voor mensen. Als je iemand vraagt hoe iets kon gebeuren, kan men daar vaak wel een goed antwoord op geven. De waarom-vraag is veel directer en komt al snel in iemands persoonlijke ruimte. Het kan beschuldigend klinken, maar dat hoeft niet. Als de vraag in een veilige setting gesteld wordt, kan het juist een uitnodiging zijn om eerlijk naar jezelf te kijken. Soms zijn er buiten het werk om vanuit de privésfeer patronen in de persoon zelf die te maken kunnen hebben met relaties, opvoeding, et cetera. Onderschat de bagage niet die we meenemen vanuit onze jeugd. Iemand kan het bijvoorbeeld lastig vinden om zelf keuzes te maken, omdat hij of zij opgegroeid is in een gezin met een dominante vader die altijd zei: ‘Dit is wat je moet doen, want dat is goed voor jou!’ Punt! En zo zijn er natuurlijk talloze voorbeelden.”
Een probleem is vaak een combinatie van verschillende factoren met ook meerdere onderliggende lagen. En Monika weet van zichzelf heel goed waar haar kracht ligt om tot de kern van het probleem te komen, wat ze ook bevestigd krijgt in de feedback van haar cliënten: “Ik weet met een glimlach haarfijn aan te stippen waar het om gaat. De kunst is dat je iets benoemt zonder dat de persoon in kwestie het gevoel heeft aangevallen te worden. Maar ik heb het ook niet altijd bij het juiste eind. Dat zeg ik ook tegen de mensen met de toevoeging: ‘Je mag me corrigeren als je denkt dat ik er volledig naast zit, maar dit is wat ik ervaar. Klopt dat?’”
Zichtbaarheid
Een belangrijk kernwoord in haar werk is het woord ‘zichtbaarheid’. Voor haar is de rode draad in beide re-integratietrajecten dat iemand tot de eigen kern komt en voor zichzelf zichtbaar krijgt waar de nieuwe kansen en mogelijkheden liggen, maar ook dat de persoon in kwestie zichtbaar wordt voor een potentiële werkgever. In haar beleving moet dat niet op de ouderwetse manier waarbij je in een vacature een bepaald profiel ziet waarin je jezelf vervolgens zo passend mogelijk presenteert, maar precies andersom door te kijken of het bedrijf bij jou past. Ze adviseert daarbij om de ondernemer van het betreffende bedrijf te benaderen voor een kennismakingsgesprek en te kijken of er een soort snuffelstage mogelijk is, waardoor de mogelijkheid ontstaat om de sfeer goed te proeven. Daarbij moet je in haar beleving dan al je zintuigen openzetten en bewust ‘proeven en ruiken’; kortom ervaren.
Om zover te komen, is het belangrijk dat er een sollicitatiebrief geschreven wordt die eruit springt tussen alle andere sollicitatiebrieven. Om dat te bewerkstelligen adviseert Monika óók om eerst te snuffelen en sfeer te proeven, namelijk op de website van het bedrijf. Ze is daarin heel duidelijk naar haar cliënten: “Ga eens kijken wat voor visie ze uitdragen. Als je dan raakvlakken vindt die bij jouw normen en waarden passen en je het gevoel krijgt dat je vanuit je eigen ervaring iets aan kan toevoegen aan het bedrijf, moet je dat in de brief duidelijk benoemen. Dat geeft dat de toekomstige werkgever een indruk van ‘Hé, die heeft zich verdiept in mijn organisatie en weet waar ik voor sta.’ En dat kan net het verschil maken wat ertoe leidt dat jij, zijnde nummer honderdnegenennegentig, uit de stapel van tweehonderd brieven gepikt wordt.”
Hoe maatschappelijk verantwoord wil je het hebben?
Als ondernemer mag je ervan uitgaan dat de mensen die door Monika en Ragnar begeleid zijn in hun zoektocht naar een passende baan vanuit hun eigen kracht en zelfstandigheid heel waardevol kunnen zijn voor de arbeidsmarkt, omdat die begeleiding op een hele gezonde, integere en betrouwbare wijze heeft plaatsgevonden. En als je hen benadert in verband met een openstaande vacature, ben je gegarandeerd van het feit dat de mensen die daar vervolgens door hen op geselecteerd worden, werknemers zijn die écht een aanvulling zijn voor je bedrijf en waar een duurzame samenwerking mee aangegaan kan worden. Bij Monika en Ragnar hoef je niet bang te zijn voor commerciële prietpraat vanuit de gedachte dat de opdracht persé ingevuld moet worden, omdat dat weer geld oplevert. Daarentegen zullen ze heel integer in hun bestand zoeken naar een kandidaat die écht voldoet aan het gevraagde profiel. En als die niet voorhanden is, wordt er niet in allerlei bochten gewrongen, maar dan is het zoals het is.
In de communicatie richting de ondernemers zijn ze heel transparant. Ze begrijpen heel goed dat een potentiële werkgever kan aarzelen om iemand in dienst te nemen die in een bepaalde mate beperkt is. Zo van ‘Dan krijg ik zeker iemand in dienst die gewoon ziek is en na een half jaar weer verdwijnt, met alle gevolgen en kosten van dien’. Maar er zijn genoeg mogelijkheden en speciale vangnetten waardoor die financiële risico’s opgevangen worden. Monika en Ragnar kennen daarin alle ins en outs en kunnen de ondernemer daar dus heel goed over informeren. Verder is het volgens Monika voor de werkgever minstens zo belangrijk om te weten wie en wat hij op de werkvloer krijgt en waar hij rekening mee moet houden.
En als je het belangrijk vindt om je bedrijf op MVO-basis te besturen, mag het duidelijk zijn dat je voor aanvulling van je personeelsbestand juist deze twee mensen moet benaderen! Want hoe maatschappelijk verantwoord wil je het hebben? Je haalt namelijk mensen, die om wat voor reden dan ook een lange afstand tot de arbeidsmarkt hebben, uit hun isolement en geeft ze een kans op een betere en zinvollere toekomst.
Tekst: Leo Singor
